วันที่: 4 เมษายน 2557
ที่มา: Hfocus
ลิงค์: www.hfocus.org/content/2014/04/6846



นับเป็นเวลาเกือบ “ครึ่งศตวรรษ” หลังการประกาศใช้ “พระราชบัญญัติยา 2510” ของประเทศไทย ซึ่งถือเป็นกฎหมายฉบับที่มีการใช้มาอย่างยาวนาน ที่ผ่านมามีการปรับแก้ไขเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ส่งผลให้กฎหมายฉบับนี้ล้าหลังอย่างมาก เมื่อเปรียบเทียบกับการเปลี่ยนแปลงของสังคมไทยด้านต่างๆ ในช่วงที่ผ่านมา ส่งผลให้ไม่สามารถดูแลและคุ้มครองประชาชนด้านยาได้อย่างมีประสิทธิภาพ ด้วยเหตุนี้ที่ผ่านมาจึงมีการรวมตัวเพื่อร่าง พ.ร.บ.ยา ฉบับประชาชนขึ้น

จากจุดเริ่มต้น พ.ร.บ.ขายยา พ.ศ. 2492 จนนำมาสู่ พ.ร.บ.ยา พ.ศ. 2510 ภก.วรวิทย์ กิตติวงศ์สุนทร จากมูลนิธิเภสัชศาสตร์เพื่อสังคม เล่าว่า ระยะแรกภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ส่วนใหญ่เป็นการออกกฎหมายเพื่อควบคุมวิชาชีพด้านสุขภาพ โดยอนุญาตให้เฉพาะผู้ที่เรียนและมีใบประกอบวิชาชีพเท่านั้น จึงจะทำการรักษาได้ แต่ในส่วนของสินค้า โดยเฉพาะยายังไม่มีการควบคุม แต่หลังจากพบว่าการผลิตและขายยาเริ่มมีผลกระทบต่อสุขภาพ เนื่องจากมียาที่ไม่ได้มาตรฐาน จึงได้มีการออก พ.ร.บ.ขายยา พ.ศ. 2492 เพื่อคุ้มครองสุขภาพประชาชน และต่อมาได้พัฒนากฎหมายฉบับนี้จนนำไปสู่การออก พ.ร.บ.ยา พ.ศ. 2510 และใช้มาจนถึงปัจจุบัน

ภก.วรวิทย์ กล่าวว่า จาก พ.ร.บ.ยา พ.ศ. 2510 จนถึงขณะนี้ หากนับเวลาการบังคับใช้กฎหมายฉบับนี้กินเวลามายาวนานร่วมเกือบ 50 ปีแล้ว นับเป็นกฎหมายที่ตกสมัย ไม่ทันกับสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป แม้ว่าจะมีการปรับปรุงแก้ไขกฎหมายฉบับนี้มา 4-5 ครั้ง แต่เป็นแค่การปรับเพียงเล็กน้อยเท่านั้น โดยยังคงหลักการเดิมไว้ ด้วยเหตุนี้เมื่อปี 2533 ทางกลุ่มนักวิชาการทำงานด้านยาและงานคุ้มครองผู้บริโภค จึงเห็นควรให้มีการปรับปรุงกฎหมายฉบับนี้ โดยมุ่งไม่เพียงแต่ควบคุมการขายยา แต่ยังมุ่งคุ้มครองประชาชนในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็การเข้าถึงยา การได้รับยาที่มีคุณภาพ การควบคุมการผลิตและจำหน่ายยา เป็นต้น   

“การเสนอปรับปรุง พ.ร.บ.ยา พ.ศ. 2510 ทาง ภญ.สำลี ใจดี ประธานมูลนิธิสาธารณสุขกับการพัฒนา ได้ชวนนักวิชาการและคนทำงานด้านยาจากหน่วยงานต่างๆ มาร่วมพูดคุยกันและดูว่าจะแก้ไขกฎหมายยาตรงไหน อย่างไร โดยดูจากกฎหมายของต่างประเทศ ศึกษาข้อดีเพื่อนำมาปรับปรุง”

หลังการเริ่มศึกษาเพื่อปรับปรุง พ.ร.บ.ยา พ.ศ. 2510 เนื่องจากเป็นเรื่องที่ต้องดำเนินการด้วยความรอบคอบ ทำให้การพิจารณาเพื่อปรับปรุงกฎหมายเป็นไปอย่างล่าช้ามาก จน 10 ปีต่อมา คือ ในวันที่ 8 มีนาคม 2543 จึงได้มีการคลอดร่าง พ.ร.บ.ยา พ.ศ. ... ฉบับแก้ไขที่จัดทำโดยภาคประชาชนออกมา ซึ่งในการดำเนินการจัดทำร่างแก้ไข พ.ร.บ.ยาของประชาชนได้มีการเร่งจัดทำในระยะท้าย เนื่องจากก่อนหน้านี้ในปี 2542 ทางสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ได้มีการจัดทำร่างฉบับปรับปรุง พ.ร.บ.ยาออกมาเช่นกัน จึงต้องเร่งจัดทำร่างกฎหมายเพื่อเตรียมเข้าไปพิจารณาร่วมในชั้นสภาผู้แทนราษฎร ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่า แม้แต่หน่วยงานภาครัฐก็เห็นตรงกับภาคประชาชนว่า พ.ร.บ.ยา พ.ศ. 2510 ที่บังคับใช้มาอย่างยาวนานได้ล้าสมัยลงแล้ว โดยทาง อย.ได้นำเสนอเพื่อเข้าสู่การพิจารณาของ ครม. เมื่อวันที่ 7 มิถุนายน 2542

“ขณะนั้นเป็นรัฐบาลที่มีนายชวน หลีกภัย เป็นนายกรัฐมนตรี และหลังจากนั้น 3 เดือน คือ ในวันที่ 7 กันยายน ปีเดียวกัน ทาง ครม.จึงได้อนุมัติในหลักการ แต่ที่สุดการปรับปรุงกฎหมายฉบับนี้ต้องชะงักลง แม้ว่าจะเป็นกฎหมายที่มีเจตนารมณ์เพื่อมุ่งคุ้มครองสวัสดิภาพประชาชน เนื่องจากกระทบต่อบริษัทยาข้ามชาติ ซึ่งต้องยอมรับว่าการเมืองบ้านเรามีความซับซ้อน โดยเฉพาะในเรื่องผลประโยชน์ เป็นเหตุให้กฎหมายนี้ไม่ผ่านการพิจารณา” ภก.วรวิทย์ กล่าว และว่า แม้แต่ในช่วงของรัฐบาลพล.อ.สุรยุทธ์ จุลานนท์ ได้มีการนำเสนอร่างแก้ไข พ.ร.บ.ยา กลับเข้าไปใหม่ ซึ่งได้มีการอนุมัติในหลักการเช่นกัน แต่ก็ไปไม่รอดด้วยเหตุผลข้างต้นเดียวกัน

ภก.วรวิทย์ กล่าวว่า หลักจากที่ได้พยายามผลักดันให้เกิดการปรับปรุง พ.ร.บ.ยา มาอย่างยาวนาน และเห็นพ้องกันว่า เรื่องนี้คงรอฝ่ายราชการแก้ไขกฎหมายไม่ไหว เนื่องจากในฐานะหน่วยงานราชการมีข้อจำกัดค่อนข้างมาก ด้วยเหตุนี้ท้ายที่สุดทางเครือข่ายนักวิชาการด้านยา เครือข่ายผู้ป่วย และนักกฎหมาย จึงเห็นควรให้มีการจัดทำเป็น “ร่าง พ.ร.บ.ยา ฉบับภาคประชาชน” พร้อมเดินหน้ารวบรวมรายชื่อประชาชน ได้ 10,565 รายชื่อ และได้เข้ายื่นต่อรัฐสภาเมื่อวันที่ 19 มกราคม 2555 แต่ขณะนี้ผ่านพ้นมาปี 2557 แล้ว ร่าง พ.ร.บ.ยา ฉบับภาคประชาชนก็ยังไม่มีความคืบหน้าใดๆ เนื่องจากตามรัฐธรรมนูญระบุว่า ในกรณีที่เป็นกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการเงิน ต้องให้นายกรัฐมนตรีเซ็นลงนามเห็นชอบก่อน จึงจะนำร่างกฎหมายเข้าสู่การพิจารณาในชั้นรัฐสภาได้ ซึ่งที่ผ่านมา น.ส.ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร นายกรัฐมนตรี ยังไม่ได้ลงนามในร่างกฎหมายนี้